نشریه پژوهش در پزشکی
سال بیست و پنجم شماره 2 (پیاپی 98، تابستان 1380)

براساس گزارش بروز پرکاری تیروئید پس از یدرسانی در آفریقا، سازمان جهانی بهداشت، یونیسف و ICCIDD در مورد میزان مطلوب ید ادرار تجدیدنظر نموده و 100 تا 200 میکروگرم در لیتر را محدوده میانه مطلوب تلقی نموده اند. از آنجا که میانه 100 به معنای آن است که بخشی از افراد جامعه به ویژه کودکان و زنان شیرده و باردار در معرض کمبود ید هستند، این بررسی پس از یدرسانی با نمک یددار به میزان ppm40 در ایران انجام گرفت. از سال 1373 بیش از 50% افراد جامعه نمک یددار مصرف می کرده اند و این تحقیق 2 سال پس از آن انجام شد. 30 خوشه هر کدام شامل 10 دانش آموز 8 تا 10 ساله با روش PPS از 26 استان کشور به روش تصادفی انتخاب شدند. به علاوه 2720 نفر در سنین 6 تا 802 سال به طور تصادفی از سه شهر بزرگ انتخاب به طور جداگانه بررسی شدند. اندازه گیری ید ادرار به روش Digestion و سطح سرمی 4T و 3T و TSH و جذب 3T توسط رزین، آنتی بادی های ضدتیروگلوبولین و ضد میکروزومال توسط کیت های تجارتی انجام گرفت. در کل دانش آموزان، میانه ید ادرار g/l 223 بود و 6/2، 3/3 و 9 درصد به ترتیب ید ادرار کمتر از 20، 50 و 100 میکروگرم در لیتر داشتند. در 7 استان میانه ید ادرار بین g/l200 تا 300 بود و 1 تا 11% دانش آموزان دارای ید ادرار کمتر از g/l50 بودند. در میان 2720 نفری که در استان ها بررسی شدند، 15% دارای ید ادرار کمتر از g/l50 بودند. در 258 زن بین سنین 18 تا 40 سال، 7، 16 و 31% ید ادرار کمتر از 50، 100 و 150 میکروگرم در لیتر داشتند. متوسط سطح سرمی 4T و 3T و TSH در حدود متوسط طبیعی بود. تنها سه مورد پرکاری و چهار مورد کم کاری تیروئید دیده شد. 1/2% جمعیت دارای آنتی بادی های تیروئید مثبت بودند. این بررسی مشخص نمود که اگر میانه ید ادرار بین 100 تا 200 میکروگرم در لیتر باشد، تعدادی از کودکان و زنانی که در سنین باروری هستند دچار کمبود ید خواهند بود. به علاوه تغییرات در عمل غده تیروئید با مصرف روزانه نمک یددار حاوی ppm40 ید، نادر و در محدوده معمول برای بروز این تغییرات است.

مقادیر مرجع برحسب نوع توزیع متغیر شاخص در جوامع مختلف متفاوت است و چون اغلب در تصمیم گیری های بالینی و بررسی بیماران به مقادیر در جامعه ما از اولویت برخوردار است.در یک بررسی شش ساله بر مقادیر بدست آمده از آزمایش شمارش کامل خون که به روش دستگاهی با شمارشگر های خودکار روی جامعه در حال ازدواج شهر اصفهان به انجام رسید، مقادیر مرجع براساس محاسبه صدک های معیار و انحراف معیار بدست آمدند و بین گروه های مختلف سنی و جنسی مقایسه گردیدند. با حذف افراد زیر 15 سال و موارد عدم ثبت مناسب داده، 162373 نفر مورد بررسی قرار گرفتند.شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، MCV، HCH و MCHC در زنان کمتر از مردان بود. هموگلوبین زنان بین سن 15 تا 65 سال سیر کاهنده است. در هر دو جنس با افزایش سن MCV افزایش می یافت.

با توجه به شیوع بالای ناتوانی جنسی در آقایان و عوارض روانی ناشی از آن و لزوم انجام کاورنوزومتری و کاورنوزوگرافی جهت ارزیابی سیستم وریدی که از شایع ترین علل این بیماری می باشد، دو روش متفاوت کاورنوزومتری استاندارد (استفاده از پمپ مخصوص) با کاورنوزومتری جاذبه ای که بدون نیاز به تجهیزات پیچیده می باشد با هم مقایسه گردید و از تمام بیماران مدنظر نیز کاورنوزوگرافی، همراه روش های فوق الذکر به عمل آمد. در این تحقیق 30 بیمار 21 تا 77 ساله، متوسط سنی 6/45 سال دچار ناتوانی جنسی به مدت حداقل 6 ماه، ارجاعی توسط همکاران ارولوژیست و دارای تست قبلی (CIS) Combined & Injection Stimulation انتخاب شد و هر دو مطالعه کاورنوزومتری استاندارد و جاذبه ای روی آنها انجام گرفت که در روش استاندارد از پمپ انژکتور مخصوص به عنوان منبع تغذیه ورودی و در کاورنوزومتری جاذبه ای از یک نسبت محلول نرمال سالین در ارتفاع معین 160 سانتیمتری آلت تناسلی بیمار به عنوان منبع تغذیه ورودی استفاده شد و چندین پارامتر همودینامیک مورد ارزیابی و تحقیق قرار گرفت. از 30 بیمار مورد مطالعه، 5 بیمار (6/16%) کاورنوزومتری طبیعی، 6 بیمار (20%) فقط بی کفایتی وریدی، 11 بیمار (7/36%) فقط علت شریانی و 8 بیمار (7/26%) هم علت وریدی و هم علت شریانی با هم داشتند. حساسیت کاورنوزومتری جاذبه ای 6/86%، ویژگی آن 3/93% و دقت آن 90% بود. نتیجه و ارزش تشخیصی دو روش نسبتا یکسان بوده و لذا با توجه به ساده تر و ارزان بودن کاورنوزومتری جاذبه ای نسبت به روش با پمپ استاندارد این روش می تواند جایگزین مناسبی برای ارزیابی اینگونه بیماران باشد.

مشکل کمبود ید و اختلالات ناشی از آن در نقاط مختلف دنیا وجود داشته، این اختلالات در ایران نیز شناخته شده و برنامه کنترل و پیشگیری از بروز این اختلالات از جملع تولید و توزیع نمک یددار از سال 1368 به مرحله اجراء درآمده است. به منظور پایش برنامه کشوری مبارزه با کمبود ید در سال 1375، این بررسی در دانش آموزان 8 تا 10 ساله استان تهران انجام شد. طی یک بررسی توصیفی – مقطعی از طریق نمونه گیری تصادفی تعداد 1400 دانش آموز (به تعداد مساوی دختر و پسر) از نظر شیوع گواتر از طریق معاینه بالینی، اندازه گیری 4T و 3T و TSH سرم به روش رادیوایمیونواسی و جذب 3T RU) 3(T و نمونه ادرار برای اندازه گیری ید ادرار به روش هضم، مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین 4T و 3T و TSH سرم به ترتیب g/dl 8/1±4/10، ng/dl 46±205، Iu/dl 8/0±4/1، بود. تفاوتی بین آنها در دو جنس و بین دانش آموزان شهری و روستایی وجود نداشت. 18 نفر (3/1%) 4T بالاتر از g/dl 5/12 داشتند، TSH بالاتر از Iu/dl5 در یک نفر مشاهده شد. میانگین دفع ادراری ید در جمعیت مورد مطالعه g/dl8/21 بوده که در 92% موارد بیشتر از g/dl10 بود. ید ادرار کمتر از g/dl5 در 4% موارد وجود داشت. درصد کلی گواتر در استان 51% بوده که به ترتیب در دختران و پسران 21% و 30% بود. یافته های این بررسی نشان می دهد که 7 سال پس از شروع یدرسانی و 2 سال پس از آنکه بیش از نیمی از جمعیت استان از نمک یددار استفاده کرده اند، ید ادرار در گروه سنی 8 تا 10 ساله استان در مقایسه با بررسی های قبلی افزایش نشان داده و به حد مطلوب سازمان جهانی بهداشت رسیده است.

نظر به استفاده وسیع از آنتی بیوتیکها جهت پیشگیری از پیدایش عفونت پس از اعمال جراحی که هزینه و عوارض ناخواسته زیادی را بر بیمار تحمیل می کند، مطالعه ای به منظور تعیین اثر یک دوز سفالوتین وریدی در مقایسه با روش متداول تجویز یک هفته ای همین آنتی بیوتیک پس از اعمال جراحی تمیز سر و گردن (اعمال جراحی که عفونی نبوده و با مجاری تنفسی یا گوارشی ارتباطی ندارند) در بخش گوش، گلو و بینی و جراحی سر و گردن بیمارستان لقمان حکیم در سالهای 1376-13752 صورت گرفت. مطالعه به روش کارآزمایی بالینی از نوع مراجعه مستمر و دو سوکور بر روی 124 بیمار در سنین 72-6 سال انجام گرفت. بیماران بر حسب مراجعه مستمر در دو گروه تجربی و شاهد قرار گرفتند. به بیماران گروه تجربی حدودا نیم ساعت قبل از شروع عمل جراحی یک دوز سفالوتین وریدی به میزان mg/kg 25 تزریق شد و پس از آن به مدت یک هفته در بیمارستان هر 6 ساعت دارونما تزریق شد. به بیماران در گروه شاهد علاوه بر تزریق mg/kg 25 سفالوتین نیم ساعت قبل از عمل جراحی، تا یک هفته پس از عمل جراحی به میزان mg/kg 5/12 سفالوتین وریدی هر 6 ساعت یک بار در بیمارستان تزریق شد. بیماران در هفته های اول، دوم و سوم درمان بررسی بالینی شده و نتایج ثبت گردید. در مجموع مطالعه بر روی 124 بیمار، 62 نفر در گروه تجربی و 62 نفر در گروه شاهد انجام گرفت. میزان بروز عفونت پس از عمل جراحی در گروه تجربی 5/6 درصد (4 نفر) و در گروه شاهد 8/4 درصد (3 نفر) بود که این اختلالات از نظر آماری معنی دار نبود. با توجه به نتایج بدست آمده و تحقیقات مشابه، استفاده از تک دوز آنتی بیوتینک سفالوتین در پیشگیری از پیدایش عفونت در اعمال جراحی تمیز حاکی از سودمند بودن این روش دارد که می تواند جایگزین مناسبی برای روش های متداول تجویز آنتی بیوتیک باشد. تحقیق در مورد کارایی این روش در اعمال جراحی تمیز – آلوده و عفونی که می تواند راهکارهای مناسبی را نیز در دسترس ما قرار دهد، توصیه می شود.

در این بررسی ناتوانی جسمی، به عنوان یکی از نتایج مهم بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) و همبستگی آن با عوامل روانی- اجتماعی فرد مبتلات مورد بررسی قرار گرفته است. ناتوانی جسمی در بیماران مبتلا به SLE منجر به از دست دادن توانایی در حرکت و انجام مراقبت های شخصی، افزایش استفاده از سرویس های بهداشتی، کاهش میزان درآمد فرد و بروز تنش های روانی- اجتماعی در فرد مبتلا می گردد. در این مطالعه 96 بیمار مبتلا به SLE به مراکز درمان سرپایی بیماری های روماتولوژی شهر شیراز (خصوصی و دولتی) مراجعه کرده اند با استفاده از پرسشنامه های: Arthritis Impact Measurment Scale (ALMS), Stanford Health Assessment Questionaire (HAQ) و آزمون های افسردگی Beek و اضطراب Hamilton مورد بررسی قرار گرفته اند. میانگین ناتوانی بیماران 59/4 با دامنه (17-0) به دست آمد. بیشترین مشکل بیماران در بالا رفتن از پله (6/64%) و پس از آن در انجام امور روزمره زندگی (4/59%) بوده است. با توجه به اینکه 8/93 درصد بیماران ما را زنان تشکیل داده اند، این مشکلات عملا زندگی عادی و روزمره فرد را مختل ساخته و فرد را از نظر فیزیکی و اقتصادی وابسته به دیگران می سازد چرا که حتی نیمی از بیماران در رفتن به دستشویی دچار مشکل بوده و یا عملا قادر به استفاده از دستشویی به تنهایی نبوده اند. بیشترین میبزان ناتوانی، و بیشترین مشکلات روانی- اجتماعی در کسانی دیده شد که در بیشتر روزهای ماه احساس خستگی، که یکی از علایم غیر آشکار بیماری SLE است، داشته اند این تفاوتهای از نظر آماری نیز معنی دار بودند. میزان ناتوانی بیماران با مشکلات اجتماعی و روانی هبستگی زیادی داشت، ولی نکته حائز اهمیت این که همبستگی میزان ناتوانی بیماران با مشکلات اجتماعی (44/0=r) تقریبا دو برابر همبستگی آن با مشکلات روانی (23/0=r) به دست آمد. ناتوانی تاثیر به سزایی بر روی روابط اجتماعی بیماران داشته است و اگر بتوان با ایجاد حمایت های روانی- اجتماعی تا حدودی از میزان ناتوانی بیماران کاست به همان اندازه از مشکلات بیماران کاسته خواهد شد.

روغن ذرت نقش مهمی در تامین اسیدهای چرب ضروری و ویتامین E داشته و اثرات آن بر سیستم قلبی- عروقی و همچنین سیستم ایمنی نیز پوشیده نیست. این روغن حاوی مقادیر بالایی از اسیدهای چرب غیراشباع و مقادیر کمی اسیدهای چرب اشباع شده است. تحقیق حاضر به منظور تعیین اثر روغن ذرت بر رشد جسمانی، غلظت چربی های خون و نیز ترکیب بدن موش صورت گرفت. در این تحقیق 8 موش به دو گروه شاهد و تجربی تقسیم شدند و 9 هفته تحت بررسی قرار گرفتند. پس از آن موشها با اتر کشده شده و cc5 خون جهت آزمایشان مربوطه گرفته شد. همچنین لاشه موشها جهت آنالیز میزان پروتئین، چربی و درصد خاکستر مورد ارزیابی قرار گرفت. در 4 هفته اول، گروه شاهد و تجربی مقدار غذای برابر دریافت می کردند ولی پس از آن موشهای گروه ذرت غذای کمتری دریافت می کردند. در پایان مجموع غذای دریافتی گروه های شاهد و تجربی به ترتیب 1281300 و 691059 گرم بود. مقدار کالری گروه شاهد در مقایسه با گروه ذرت کمتر بود. میزان کلسترول، LDL و تری گلیسیرید در دو گروه تفاوت معنی داری نداشت ولی غلظت HDL در گروه ذرت بیشتر از گروه شاهد بود. میزان پروتئین دو گروه تقریبا مشابه بود ولی گروه ذرت در مقایسه با گروه شاهد از مقدار چربی و خاکستر بیشتر و کربوهیدرات کمتری برخوردار بود. با توجه به افزایش HDL در گروه ذرت پیشنهاد می شود در این راستا مطالعات بیشتری صورت گیرد.

از سال 1352 که برای اولین بار در خاورمیانه کارگاه های آموزشی توسط بخش آموزش پزشکی دانشگاه شیراز برگزار شد. تاکنون ارزیابی این گونه کارگاه ها صورت نگرفته است. با توجه به اهمیت و حساسیت ویژه آموزش پزشکی لازم است این گونه کارگاه ها با هدف رفع نقایص و تقویت نقاط قوت و میزان کارآیی آنها مورد ارزیابی قرار گیرند. این پژوهش یک مطالعه توصیفی- تحلیلی می باشد که در آن از بین 85 عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز که بین سالهای 1372 الی 1375 در سه کارگاه آموزشی اصول و برنامه ریزی آموزشی، روش های آموزش و ارزشیابی شرکت کرده بودند، 71 نفر به سوالات پرسشنامه ای که نگرش، تغییر در علاقه، توانایی و عملکرد آموزشی و همچنین نظرات و پیشنهادات شرکت کنندگان را مورد بررسی قرار می داد، پاسخ دادند. میانگین نمرات سوالاتی که تغییر در نگرش، مهارت در برنامه ریزی آموزشی، آموزش و ارزشیابی و همچنین مورد استفاده بودن مفاهیم کارگاه ها در عملکرد روزمره اساتید را اندازه می گرفت بر حسب سطح تحصیلات، رشته تخصصی و جنس مورد مقایسه قرار گرفت که تنها در مورد مقایسه میانگین نمرات تغییر در برنامه ریزی آموزشی بر حسب جنس تفاوتها از نظر آماری معنی دار بود (03/0P<) و میانگین نمرات افراد مونث بالاتر بدست آمد. در زمینه نظرات واحدهای تحت پژوهش بیشترین تعداد (38 نفر) عقیده داشتند که کمبود وقت یکی از محدودیت هایی است که مانع استفاده از دانش کسب شده از کارگاه ها می شود، و بیشترین تعداد (66 نفر) از یادگیری های کارگاه در زمینه بهبود روش های آموزشی خود بهره برده اند. در مجموع از بین سه کارگاه بیشترین تاثیر را کارگاه روش های آموزشی (69%) و پس از آن کارگاه ارزشیابی (5/46%) بر افراد داشته است. یافته های این پژوهش در مجموع موید این نکته می باشد که کارگاه های برگزار شده تاثیری مثبت بر افراد شرکت کننده داشته است. همچنین کارگاه هایی مانند روش های آموزش و ارزشیابی که مستقیما با عملکرد اساتید در ارتباط بوده اند در مقایسه با برنامه ریزی آموزشی که اغلب در بسیاری از دانشکده ها و به خصوص دانشکده پزشکی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، تاثیر بیشتری داشته است.

بیمار مورد معرفی، نوجوان 14 ساله ای است که با شکایت حملات گلودرد شدید در هنگام خواب، از چند ماه قبل مراجعه کرده است. نکته قابل توجه در شرح حال وی کاهش توان فعالیتی بود، به طوری که جهت پیشگیری از حملات درد، بیمار از تند راه رفتن نیز خودداری می کرده است. با توجه به وجود زانتومای منتشر در دست ها و پاهای بیمار و قوس قرنیه Arcus cornea و بالا بودن قابل توجه کلسترول در آزمایش خون، تشخیص هیپرکلسترولمی فامیلیال مسجل بود. به منظور بررسی شدت تنگی عروق کرونر، تست ورزش انجام شد که در دقایق اولیه به علت تغییرات شدید نوار قلب همراه با گلودرد در بیمار، به تست خاتمه داده شد. پس از بستری کردن بیمار در بیمارستان و شروع درمان طبی، آنژیوگرافی عروق کرونر انجام شد که تنگی شدید در ابتدای هر سه رگ اصلی کرونر وجود داشت. با توجه به نادر بودن هیپرکلسترولمی فامیلیال هموزیگوت (یک مورد در یک میلیون) و تظاهر بیماری کرونر، تنها به صورت حملات گلودرد که موجب شده بود مدت ها تشخیص آنژین صدری در این بیماران دور از ذهن بماند، به عنوان مورد آموزنده معرفی می شود.